ChatGPT heeft generatieve AI sinds eind 2022 definitief op de kaart gezet. Binnen een week na lancering had het meer dan een miljoen abonnees en sindsdien is het verder gegaan naar inmiddels meer dan 100 miljoen gebruikers wereldwijd. Hiermee is het de snelste adoptie van een internet-applicatie ooit. Ook in het onderwijs heeft ChatGPT zijn intrede gedaan en heel wat stof doen opwaaien. Want ChatGPT spuugt met gemak een essay over een willekeurig onderwerp van meerdere pagina’s uit, waardoor de verleiding om dit niet zelf meer te schrijven heel groot wordt.  

En hoe moet je hier als onderwijs nu mee omgaan? Verbieden zoals ze in sommige Amerikaanse staten hebben gedaan? Werkt niet. Als een student het op de campus niet mag gebruiken, doet hij het thuis wel. Het is niet te beteugelen. Maar wat dan wel? Hiervoor neem ik een (enigszins filosofisch) stapje terug in het waarom van het onderwijs.

Hoe nieuw is de discussie rondom ChatGPT? 

We gaan naar school om iets te leren. Het maakt daarbij niet uit of we een bepaald ambacht willen leren, een proces leren beheersen of wetenschappelijk onderzoek willen kunnen doen. Het begint allemaal bij het innemen van kennis, veel oefenen, toetsen waar je staat en uiteindelijk zelfstandig uitvoeren. In het hoger onderwijs komen daar nog een paar fases bij. Na toepassen komt analyseren, evalueren (betekenis geven) en tenslotte creëren (conform Bloom’s Taxonomy – 1). Hoe je leert en kennis tot je neemt verschilt per persoon, en ook welke hulpmiddelen je daarvoor gebruikt. ChatGPT kan zo’n hulpmiddel zijn. En ook niet meer dan dat. 

Het misbruiken van externe bronnen is ook al zo oud als de weg naar Rome. In de vorige eeuw was dat bijvoorbeeld die ene klasgenoot die je een uittreksel van een boek kon leveren zodat jij niet het hele boek hoefde te lezen. Begin deze eeuw deed de introductie van de Google Search Engine (bijna) net zoveel stof opwaaien doordat je niet meer alles zelf hoefde op te zoeken en met een paar zoektermen een schat aan informatie naar boven kan halen. En nu gaat ChatGPT nog een stap verder, doordat je zelfs niet meer uit verschillende bronnen een gestructureerd verhaal hoeft te maken, zelfs dat wordt al voor je gedaan. 

Waarvoor doe je het eigenlijk? 

Wat mij betreft moet je je bij al deze voorbeelden afvragen wat je nu eigenlijk aan het doen bent en waarvoor. Want als het doel is om voor een toets of examen te slagen zonder het nodige leerwerk erin te stoppen, dan zul je daar in sommige situaties best in slagen. Wat ben je dan eigenlijk opgeschoten? Uiteindelijk zul je in de echte wereld moeten laten zien wat je waard bent en moeten aantonen dat je daadwerkelijk beschikt over de vaardigheden die je op je CV of LinkedIn profiel hebt opgesomd. Dat is zo voor de loodgieter die een lek moet dichten, voor de arts die een operatie moet uitvoeren en voor de consultant die een organisatie moet analyseren en adviseren. Als je je werk niet zonder ChatGPT of Google kunt doen, dan val je door de mand. Keihard. 

Een mooi voorbeeld is de wereld van de luchtvaart. Moderne vliegtuigen zijn fantastisch complexe computers. Ze beschikken over een automatische piloot die een toestel indien nodig volledig zelfstandig kan laten landen. In de praktijk wordt de automatische piloot ook vrijwel op iedere vlucht gebruikt, zodra kruishoogte is bereikt. Dit systeem houdt alles in de gaten en corrigeert waar nodig zodat de vlucht vloeiend en zonder gevaar verloopt. En toch wordt piloten in opleiding geleerd hoe ze moeten vliegen zonder GPS, hoe ze zelfstandig de flaps moeten aanpassen voor een bepaalde manoeuvre en zelfs hoe ze het landingsgestel met een hendel kunnen uitdraaien.  

Waarom? Uiteindelijk is het doel om mensen veilig van A naar B te brengen, dat staat altijd bovenaan. De autopilot is een fijn hulpmiddel die taken kan overnemen, maar als het erom gaat moet iedere piloot zelfstandig en zonder hulpmiddelen een vliegtuig veilig aan de grond kunnen zetten. 

It’s not all bad… 

Het gaat er dus om dat een student aantoont dat hij de geboden leerstof begrijpt, kan doorgronden en op basis daarvan kan redeneren met vakgenoten. De eerste ‘vakgenoot’ die hij of zij tegenkomt is de docent, die dat niveau al heeft. Beter dan het laten schrijven van een essay van meerdere pagina’s is dan in mijn optiek om een gesprek te hebben met een student en hem of haar te bevragen. Dat hoeft geen lang gesprek te zijn, in 5 of 10 minuten kan een ervaren docent prima een aantal vragen stellen die inzicht geven in het begrip van een student over een onderwerp. En vooral of hij op basis van die kennis verder kan redeneren. Daar gaat ChatGPT of Google niet helpen.  

Nog mooier is het wanneer de student zelf ook inziet en onderschrijft wat het doel is van het volgen van een specifieke studie en welke kennisopname daar bij hoort. Laat het belang van ‘meters maken’ zien, dan hoef je de discussie over het verbieden van ChatGPT helemaal niet aan te gaan.  Een gemotiveerde student is vaak ook een nieuwsgierige student. In plaats van uit te gaan van een voorgekookt antwoord zal een nieuwsgierige student zelf al op zoek willen gaan naar bevestiging of juist ontkrachting van wat is gepresenteerd. Als je die drive als student niet hebt, dan zit het probleem dieper dan het gebruik van een specifieke applicatie… 

En ChatGPT kan zeker ook helpen, het is niet alleen maar een bedreiging voor het onderwijs.  Want net zoals Google eerder deed, kan ook ChatGPT wel kostbare tijd besparen in het bij elkaar zoeken van informatie en daar is niets mis mee. Zolang je vervolgens die informatie zelfstandig beoordeelt, vergelijkt met andere bronnen en uiteindelijk met die verschillende input je eigen verhaal maakt, dan is het een waardevol hulpmiddel.  

Want ook dat is een belangrijk aandachtspunt. Het gevaar van ChatGPT is dat het met een grote mate van overtuigingskracht stukken tekst presenteert als ware het de waarheid. Het is echter niets meer en niets minder dan een voorspelling van het volgende woord, volgende zin, volgende paragraaf. Wel met heel veel training, dus over het algemeen zit het wel in de goede richting, maar er zomaar vanuit gaan dat wat ChatGPT oplepelt klopt is zeer gevaarlijk. Hoe meer bekend is over een onderwerp, hoe beter de voorspelling zal zijn en hoe accurater het antwoord, maar het blijft een voorspelling. Kortom, blijf kritisch en beoordeel stukjes informatie op hun eigen merites, neem niet klakkeloos over. Om dit goed te kunnen doen is wederom kennis en begrip nodig. 

Nu is die voorspelling wel te beïnvloeden, als je tenminste verder wilt kijken dan alleen ChatGPT of andere generieke chat applicaties. Je kunt een Large Language model namelijk ook voeden met specifieke kennis en daarmee ervoor zorgen dat het model met zijn antwoorden dichter bij de specifieke vraagstelling blijft en gebruik maakt van gecontroleerde bronnen. Dit kun je als instituut zelf aanbieden en de studenten daarop wijzen. Het vermindert het gevaar van hallucinatie van een model. Maar los daarvan blijft een kritische houding en het vermogen om antwoorden te evalueren cruciaal. 

En AI voor de docent? 

Voor docenten kan AI ook een waardevol hulpmiddel zijn. Waar het gaat om het nakijken van toetsen op feitenkennis kan dit geautomatiseerd worden en hou je kostbare tijd over om studenten te begeleiden. AI kan ook helpen bij het analyseren van de leerweg die iedere individuele student aflegt en zo op maat de ondersteuning bieden die past bij de specifieke student.  

Kijken we een aantal jaren vooruit, dan kan AI verdere individualisering van een leertraject mogelijk maken, waarbij in plaats van vaste jaarcurricula kan worden gewerkt met kleinere deeleenheden, die studenten naar eigen wens kunnen kiezen en afronden. Zoals we sinds corona anders zijn gaan denken over deels thuis werken en een andere dagindeling, zo kan dit op termijn ook in het onderwijs. Niet iedere leerling leert even snel en niet iedere leerling wil of kan een lineair opleidingspad afleggen, afgekaderd binnen vaste leerjaren. AI kan helpen bij het beoordelen van de leerfase waarin een student zich bevindt en de juiste ondersteuning voorstellen. De docent kan zich volledig focussen op de individuele begeleiding per student in plaats van klassikaal stof te doceren. 

En daarmee wordt de rol van de docent weer echt die van de ‘meester’ die de leerling een ambacht leert en hem of haar begeleidt om de juiste vaardigheden te ontwikkelen. Dus in plaats dat AI de docent vervangt, zet AI deze in zijn of haar kracht. Dat is wat we bij ITHAX bedoelen met ‘De menselijke maat’!
 

Patrick de Groot – ITHAX 

 

1 https://www.teachthought.com/learning/what-is-blooms-taxonomy/